Tarty, quiche, lasagne to dania zapiekane, czyli zapiekanki. Najczęściej ten rodzaj dań, podajemy w naczyniu, w którym je przygotowywaliśmy. Prosto z pieca na stół. Prezentacja potrawy wymaga, aby naczynie do zapiekania było eleganckie, podkreślało walory wizualne i smakowe, pozwalało ocenić jakość potrawy. Czy zawsze tak robimy? Powiedzmy sobie szczerze: nie zawsze. A szkoda, bo przy pomocy naczyń do zapiekania możemy spotęgować korzystne wrażenia podawanych potraw.

Co to są zapiekanki?

Najprościej można powiedzieć, że zapiekanki to dania, które przygotujemy szybko, z warzyw, mięsa, wędlin, makaronu, ryżu często z dodatkiem sera i sosów. Zapiekanki tym różnią się od dań pieczonych, że często są robione z surowców już ugotowanych (na przykład ugotowane ziemniaki, makaron) i są mieszaniną różnych składników. Często zapiekanka jest także sposobem na wykorzystanie niezjedzonych pozostałości po obiedzie (np. resztek pieczonego mięsa). Wśród naprawdę olbrzymiej ilości zapiekanek do najpopularniejszych należą:

• lasagne - płaty makaronowego ciasta przekładane mielonym mięsem, serem, beszamelem, sosem pomidorowym
• spanakopita - grecki specjał z ciasta filo, szpinaku i fety
• cottage pie - pikantna mielona wołowina z kremowym ziemniaczanym purée
• ziemniaki gratin - ziemniaki pokrojone w cienkie plasterki (jak chipsy), ze śmietanką i serem
• musaka - mielone mięso, bakłażany i beszamel

Jakie naczynia do zapiekanek?

Aby zapiekanki powstały szybko i były gotowe do podania, przygotowuje się je w płytkich, żaroodpornych naczyniach. Najczęściej są one zrobione ze szkła lub ceramiki. Potrawy zapiekane możemy przygotowywać w większych naczyniach odpornych na wysokie temperatury lub w kokilkach, czyli naczyniach “jednoporcjowych”. Wszystko zależy od rodzaju dania i preferencji podawania. Z reguły naczynia do zapiekania należą do ładniejszych w naszej kuchni. Często zrobione z porcelany lub żaroodpornego szkła, doskonale się myją, przez co przy odrobinie wysiłku mogą służyć nam przez wiele lat. Wybierając naczynie do zapiekanek w sklepie, zwróćmy uwagę na producenta i możliwość mycia w zmywarce. Poza tym naczynie nie powinno posiadać zdobień i fantazyjnych elementów ozdobnych. Zdarza się, że zapiekanki podgrzewamy w kuchenkach mikrofalowych, a farba używana do zdobienia naczyń, często zawiera w sobie drobiny metali. Mikrofalówka i metal to nie jest dobre zestawienie. 

Pisząc o naczyniach do zapiekania, nie możemy zapomnieć o tzw. garnku rzymskim. To gliniane naczynie po wypaleniu, nie jest szkliwione. Przed rozpoczęciem pieczenia w garnku rzymskim, musimy go co najmniej przez 30 minut namoczyć w zimnej wodzie. Chodzi o to, żeby ścianki garnka wchłonęły wodę. Podczas pieczenia, woda zmieni się w parę wodną i spowoduje, że potrawa będzie delikatniejsza i bardziej dietetyczna.

Część naczyń ceramicznych sprzedawanych jest razem ze specjalnymi stojakami-podgrzewaczami. Umieszczona pod garnkiem zapalona świeczka pozwala na zachowanie dania w odpowiedniej temperaturze przez dłuższy czas. Zwróćmy także uwagę na rączki, które ułatwiają przenoszenie naczynia. Najlepszym rozwiązaniem są uchwyty zrobione z materiału, z którego zrobiono cały garnek. 

Wady i zalety naczyń do zapiekania

Naczynia, które wykorzystujemy do zapiekania potraw, powinny być całe, nie wyszczerbione. Trafiają prosto na stół z piekarnika i ich prezentacja nie może być zakłócona skazami. Wybierajmy naczynia uznanych producentów. Cena nie zawsze powinna być jedynym wyznacznikiem. Tanie naczynia z Azji, nie zawsze spełniają kryteria bezpieczeństwa i jakości. Porównajmy najczęściej dostępne rodzaje naczyń.

Naczynia ceramiczne (porcelana, porcelit, kamionka)

• są eleganckie, pięknie prezentują się na stole
• często dostępne z podgrzewaczami
• lżejsze od naczyń szklanych
• są odporne na wysokie i niskie temperatury (potrawy w ceramicznych naczyniach, można mrozić)

Naczynia szklane

• odporne na wysokie temperatury (do 300°C)
• nowoczesny, ponadczasowy wygląd i design
• możliwość obserwacji procesu pieczenia (przezroczyste ścianki naczynia)
• odporniejsze na uszkodzenia mechaniczne
• cięższe od naczyń ceramicznych

Naczynia do zapiekania stanowią w każdej kuchni, klasę dla siebie. Ich prostota, mająca ułatwiać pieczenie i serwowanie potraw nie wzięła się z przypadku. Nad konkretnymi wzorami siedzą projektanci, którzy starają się nadać projektowanym naczyniom interesujący kształt i funkcjonalność. Bieżąca moda także ma znaczenie. I tylko szkoda, że twórcy naczyń pozostają najczęściej anonimowi i nie znamy ich stylu oraz drogi zawodowej.