Blog

 
Naczynia kryształowe - powracająca moda

Naczynia kryształowe - powracająca moda

Co było przyczyną popularności kryształów w Polsce Ludowej i innych krajach zza żelaznej kurtyny, trudno jednoznacznie ocenić. Prawdopodobnie eleganckie wazony, dzbanki, szklanki były synonimem luksusu czy nawiązania do lepszych czasów. W wielu domach kryształowe naczynia były wystawiane w meblościankach i stanowiły swoistą wizytówkę gospodarzy. Jednak z uwagi na dość wysoką cenę, zawartość ołowiu i kruchość były raczej przedmiotami ozdobnymi niż używanymi na co dzień.

Początki produkcji kryształów w Polsce

Pierwsza manufaktura produkcji kryształów powstała z inicjatywy króla Augusta II Mocnego. Ufundował on w latach 1710-1713 w podwarszawskich Bielanach zakład produkcyjny. Jego działalność nie była długa, ale wywarła istotny wpływ na polskie rzemiosło. Już w roku 1721 powstała huta szkła w Nalibokach. Inspiratorką powstania tej manufaktury była księżna Anna Katarzyna z Sanguszków Radziwiłłowa, żona kanclerza litewskiego Karola Stanisława. Huta w Nalibokach produkowała luksusową zastawę stołową i kryształy. W roku 1737 księżna wybudowała w pobliskim Urzeczu kolejną hutę. Specjalnością tego zakładu były szyby i lustra. Obie wytwórnie blisko ze sobą współpracowały i trudno rozróżnić pochodzenie poszczególnych przedmiotów. Dość powiedzieć, że historycy dla określenia wyrobów pochodzących z radziwiłłowskich hut używają pojęcia szkło nalibocko-urzeckie. Osobiste zaangażowanie księżnej Anny w powstanie obu hut, sprowadzenie specjalistów z Saksonii, pozwoliło na wielki sukces ekonomiczny i wskazywało kierunek rozwoju polskiego rzemiosła. Szkło nalibocko-urzeckie zagościło w wielu domach w ówczesnej Rzeczypospolitej, a sposoby dekoracji i zdobień odcisnęło trwały ślad na późniejszych twórcach szklanych i kryształowych wyrobów. 

Czym jest szkło kryształowe?

Popularne kryształy, to inaczej szkło kryształowe bądź szkło ołowiowe. Dodatek tlenków ołowiu do masy szklanej sprawia, że powstałe szkło ma inny współczynnik załamania światła, jest łatwiejsze w przycinaniu i formowaniu. Można w nim wycinać i grawerować skomplikowane wzory czy tworzyć ozdobne herby, logotypy, a nawet obrazy. Pięknie się mieni i rozszczepia światło, nadając pomieszczeniom, w których się znajdują specyficznego klimatu. Pomimo pięknego wyglądu, szkło ołowiowe ma swoje wady. Minimalna zawartość tlenków ołowiu wynosi 18%, ale zdarzają się wyroby, które mają ponad 80%. Zawarty ołów w kryształowych naczyniach jest szkodliwy dla zdrowia. Inne mankamenty kryształów ołowiowych to:

  • matowienie
  • niemożność mycia w zmywarkach
  • duża wrażliwość na detergenty
  • może wchodzić w reakcję z alkoholem i sokami
  • szkodliwe dla środowiska

Kryształy bezołowiowe (crystalline)

Alternatywą dla szkła ołowiowego jest szkło, które ma bardzo podobne właściwości bez wykorzystania tlenków ołowiu. To Crystalline Glass, czyli krystalina. W procesie produkcji ołów zastąpiono tlenkami baru i magnezem. Składniki te tworzą szkło o własnościach bardzo podobnych do kryształów ołowiowych. Zachowują przejrzystość, można je zdobić i grawerować, mają podobną wagę i współczynnik załamania światła. Przy tym są bezpieczne w kontakcie z żywnością i znacznie tańsze niż tradycyjny kryształ. Swobodnie można je myć w zmywarkach i niestraszne im detergenty. W dzisiejszych czasach, kiedy ekologia stała się elementem bardzo istotnym w życiu, wiele hut szkła i wytwórni kryształów przechodzi na produkcję szkła bezołowiowego. 

Jak dbać o kryształy?

Kryształy najlepiej przechowywać w miejscach, w których jest dużo przestrzeni, aby naczynia nie stykały się ze sobą. Są kruche i delikatne, więc są podatne na ukruszenia. Najlepiej czyścić kryształy zaraz po użyciu. Nie zostawiamy na nich resztek jedzenia czy napojów. Aby kryształowe precjoza zawsze wyglądały elegancko i szykownie, musimy przestrzegać kilku zasad:

  • mycie tylko w zimnej lub ciepłej wodzie (kryształy nie są odporne na wysoką temperaturę)
  • jako zamiennik detergentów można wykorzystać amoniak (1 szklanka na 2 szklanki wody)
  • po umyciu namoczyć kryształy w roztworze wody z octem (⅓ szklanki octu na 1 litr wody) - taka kąpiel zapobiega zaciekom
  • końcowy etap pielęgnacji kryształów to polerowanie miękką, delikatną ściereczką

Kryształowe prezenty

Niezależnie od właściwości, kryształy zawsze stanowią doskonały prezent. Pięknie się prezentują w każdym wnętrzu, są częstym elementem wystroju wnętrz w stylu glamour. Solidne naczynia czy zestawy, zawsze wspaniale prezentują się na stole, nadając rangę i doniosłość uroczystości. Warto przyjrzeć się wyrobom kryształowym i sprawić najbliższym wspaniałą niespodziankę.