Nadeszła wiosna. Długo wyczekiwana pora roku, przez niektórych uważana za najpiękniejszą porę roku. Na północy Polski jeszcze niemrawo, powoli zielenią się trawniki, lasy pomału budzą się do życia. Na południu już jest kolorowo i ciepło. W całym kraju w sklepach pojawiają się świeże, młode warzywa, czyli nowalijki. Twarożek z młodymi rzodkiewkami, czy jajecznica z młodym szczypiorkiem i cebulką to smaki i zapachy przynależne wiośnie. Czym zatem są nowalijki i czy warto się nimi interesować pod względem kulinarnym?

Młode warzywa, czyli nowalijki

Najkrócej mówiąc nowalijki to warzywa, które pojawiają się w handlu po raz pierwszy po okresie zimowym. W Polsce nowalijki szklarniowe pojawiają się od marca do maja, a gruntowe w maju i czerwcu. Mowa tu oczywiście o warzywach uprawianych w Polsce, ponieważ handel międzynarodowy sprawia, że nowalijki dostępne są właściwie cały rok, niemniej jednak cenimy najbardziej krajowe warzywa ich smak, aromat i właściwości. Ocenia się, że w okresie zimowym (grudzień - luty) ponad 80% nowalijek na naszym rynku pochodzi spoza Polski. Aby warzywa importowane przetrwały trudy transportu, zbiera się je w stanie niedojrzałym. Dopiero w kraju docelowym w sztuczny sposób przyspiesza się ich dojrzewanie (za pomocą gazów np. CO2). Wygląd takich warzyw jest apetyczny, smak już mniej, ponieważ nie zdążyły powstać cukry, warzywa są twarde i nie mają wielu składników odżywczych. Dlatego jedzmy te nowalijki, które przeszły pełny proces wegetacji, najlepiej gruntowe.

Jakie to warzywa i jak je wybrać?

Do najpopularniejszych nowalijek zaliczamy młode rzodkiewki, szczaw, jarmuż, cebulę dymkę, szczypiorek, pomidory, natkę pietruszki, kapustę czy marchew. Do nowalijek zaliczamy także jadalne kiełki roślin takich jak: rzeżucha, pszenica, soja, groch, owies i inne. Czasami zdarzają się w handlu egzotyczne nowalijki młode pędy bambusa, czy trawy cytrynowej. Czy warto ich używać? Pozostawiamy do Państwa decyzji.

Nowalijki kuszą kolorem, kruchością i smakiem. Najlepiej wybrać te z plantacji ekologicznych i sprawdzonych pod względem używania pestycydów i związków azotu. Nie kupujemy warzyw przerośniętych, bo ich wielkość może świadczyć o zbyt dużym nawożeniu gleby. Unikajmy nowalijek pakowanych w folię, ponieważ mogą się zaparzyć i słabo oddychają, co przyczynia się do wydzielania azotynów, które są szkodliwe dla zdrowia. Pamiętajmy także o tym, że warzywa liściaste (szpinak, sałata), a także rzodkiewki magazynują szkodliwe substancje chętniej niż na przykład pomidory czy ogórki. 

Nowalijki. Za i przeciw

W potocznym podejściu, nowalijki są synonimem zdrowia, odradzającego się życia i wspaniałym darem natury dla ludzkiego zdrowia. Niestety już tak nie jest. Wraz z uprzemysłowieniem rolnictwa, pogonią za zyskami zaczęto używać sztucznych metod, przyspieszających wegetację, nawozy sztuczne i inne substancje pobudzające wzrost roślin w jak najkrótszym czasie. Z praktyki wynika, że najlepsze są nowalijki z upraw gdzie jedynym nawozem jest obornik, transport z pola do odbiorcy ograniczony jest do minimum a producent sprawdzony przez wielu nabywców. Młode warzywa są smaczniejsze od tych “dorosłych” mają więcej cukrów i wody, witamin i soli mineralnych. Nie powinny jednak stanowić podstawy diety. Należy ich używać jako dodatek lub wręcz ozdoba stołu. Z uwagi na swoją specyfikę, nowalijki są droższe niż warzywa z poprzedniego sezonu, dlatego producenci dbający tylko o własny portfel stosują środki poprawiające wydajność produkcji. Te dodatki często mogą być alergiczne, powodując uczulenia i problemy gastryczne. Z tego samego powodu dzieci poniżej 3 roku życia nie powinny być karmione nowalijkami. Jeśli chcemy cieszyć się smakiem młodych warzyw, stosujmy kilka porad, które będą pomocne w każdym domu:

• dokładnie myj kupione nowalijki
• wybierajmy warzywa z gospodarstw ekologicznych i sprawdzonych
• obieramy zakupione warzywa (są często pryskane konserwantami w trakcie transportu)
• jeśli chcesz, możesz z łatwością posadzić nowalijki w domowym ogródku lub na balkonie
• poza sezonem pomidory gruntowe najlepsze będą z Włoch i Hiszpanii (sierpień, wrzesień), a zimą i wiosną izraelskie
• wąchajmy pomidory - jeśli pod szypułką poczujemy, choć odrobinę zapachu pomidora, będziemy pewni, że jest smaczny

Światowy handel, ponadnarodowe firmy sprzyjają temu, że zaczynamy podchodzić do spraw związanych z żywnością w sposób bardziej przemyślany i patrzymy podejrzliwie na globalne korporacje spożywcze. Dzięki edukacji i odrobinie zaangażowania możemy spośród wielu warzyw i innych produktów żywnościowych wybrać te, które przysłużą się naszemu zdrowiu i jakości życia.